مبانی سازمان و مدیریت
کتاب مبانی سازمان و مدیریت در قالب شش بخش و شانزده فصل ارائه شده است و مباحث جدیدی در زمینه «نظریه های سازمان و مدیریت » و «مدیریت منابع انسانی» به آن افزوده گردیده است. همچنین محتوای فصول متعدد کتاب مورد تجدید نظر قرار گرفته و پیوستهای آخر کتاب نیز به تناسب موضوع به متن اصلی برخی از فصول اضافه شده است.
در اغاز هر فصل، هدف فصل و پرسشهایی برای جهت دادن به مطالعه دانشجویان، ذکر شده است و در پایان هر فصل نیز از طریق پرسش و پاسخ، ذکر واژه های اصلی و مهم، و طرح یک مساله کاربردی برای تجزیه و تحلیل، زمینه مرور مباحث فراهم گردیده است.
نویسنده: علی رضائیان
فهرست مطالب این کتاب
پیشگفتار
چالش- مدیریت – اینده در حال
مدیریت و کارافرینی
مقدمه
تعریف و مدیریت
خرده سیستم ارزشی
تعریف سازمان
فراگرد شکل گیری و رشد واحدهای سازمانی
مدیریت به منزله علم،هنر و حرفه
اموزش مدیریت
اهمیت مدیریت
مدیریت و مدیران
سطوح مدیریت
سطح عملیاتی (سرپرستی)
سطح میانی
سطح عالی
مدیریت موفق وموثر
مدیریت سازمانهای کوچک
فرصتهای مسیر پیشرفت در سازمان های کوچک
کارافرینی
انواع رهیافتهای کارآفرینی
رهیافت محتوایی (صفات مشخصه)
رهیافت فراگردی (رفتاری)
روشهای تحقیق در مدیریت
مروری بر مطالب فصل اول
پرسش و پاسخ
واژه ها و مفاهیم مهم
پرسش کاربردی
نظریه های سازمان و مدیریت (سیر رهیافتهای علمی به مدیریت )
مقدمه
رهیافتهای عمده در سیر تکوین نظریه های مدیریت
رهیافتهای سنتی به مدیریت
مدیریت علمی
اصول علم اداره (نظریه فراگرد مدیریت)
نظریه بوروکراسی
رهیافتهای منابع انسانی و مطالعات هائورن
نظریه نیازهای انسانی (1908-1970)
نظریه X و نظریه Y (1906-1964)
نظریه شخصیت و سازمان
رهیافت کمی به مدیریت
علم مدیریت
تحلیل کمی در عصر حاضر
رهیافتهای سیستمی و اقتضایی به مدیریت
نظریه سیستمی
نظریه دیدگاه سیستمی
جهت گیریهای جدید: یادگیری سازمانی ونظریه اشوب
نظریه اقتضایی
روندهای جدید در رهیافتهای عمده به مدیریت
نقشهای متفاوت مدیریت
ویژگیهای کمال مدیریت
ارزیابی انتقادی جستجوی کمال سازمان و مدیریت
فرانوگرایی در نظریه سازمان
تفاوت دیدگاههای نظری در مورد سازمان (از حیث معرفت شناسی)
استعاره های نظریه سازمان
محدودیتهای شناخت با استفاده از استعاره ها
مدیریت بر مبنای ارزشهای اسلامی
اصالت عمل
عملگرایی و عمل بر مبنای نیت از دیدگاه اسلام
مروری بر مطالب فصل دوم
برنامه ریزی- این کنم یا آن کنم؟
خلاقیت و نوآوری
مقدمه
خلاقیت
اهیمت خلاقیت
ارتباط خلاقیت و برنامه ریزی
موانع خلاقیت
نواوری در سازمانهای یادگیرنده
فراگرد نواوری محصول
ویژگیهای سازمانهای نوآور
نقشهای نوآور و موانع نوآوری در سازمان
تقویت قدرت خلاقیت
شیوه های تفکر
تفکر خلاق
تفکر سببی یا علی
تفکر استقرایی
تفکر قیاسی
تفکر قضاوتی و تحلیلی (برای حل مساله)
فراگرد خلاقیت
ایجاد نگرش موافق برای پذیرش افکار و طرحهای جدید
افزایش حساسیت افراد نسبت به مساله
مهیا ساختن شرایط خلاقیت از طریق فراهم کردن مواد خام لازم
ایجاد سلاست فکر
استمرار فعالیت ضمیر ناخوداگاه بر روی مساله
درخشش ناگهانی یک فکر
پیشنهاد عملی برای افزایش سلاست فکر
یادداشت برداری
انتخاب زمان و مکان مناسب
تقویت حس کنجکاوی و توان پرسش کردن
استفاده از روابط میان افکار
تغییر شکل وضع موجود
تهیه فهرست ویژگیها
تحلیل شبکه
هم اندیشی مستقیم
هم اندیشی غیر مستقیم
هم اندیشی رقابتی مستقیم
قراردادن خود به جای دیگران
استفاده از رویدادهای پیش بینی نشده
برداشت از گزارشها و نامه ها
تحلیل داده ها و بازداده ها
نحوه ترغیب به خلاقیت
ایجاد فضای خلاق
اختصاص دادن بخشی از وقت افراد به خلاقیت
استفاده از سیستم دریافت پیشنهادها
ایجاد واحد ویژه نوآوری و خلاقیت
مروری بر مطالب فصل سوم
تصمیم گیری و حل مساله
مساله یابی
فراگرد مساله یابی
فراگرد حل مساله و تصمیم گیری
انواع مساله و تصمیم
تصمیمهای برنامه ریزی شده
تصمیمهای برنامه ریزی نشده
موقعیتهای تصمیم گیری
مرجع حل مسائل مدیریتی گوناگون
حساسیت مدیر نسبت به مساله یا موقعیت
ضرورت موقعیت شناسی
چگونگی اخذ تصمیم برای حل مساله
روشهای میان بر حل مساله
فراگرد منطقی حل مساله
مرحل اول : شناسایی وضعیت
مرحله دوم: راه حل یابی
مرحله سوم: ارزیابی و انتخاب
مرحله چهارم : اجرای تصمیم و پی گیری آن
ارزیابی میزان کارایی یک تصمیم
ضرورت بهبود توان فردی برای حل مساله
مدیران و موانع حل مساله
اجتناب ارام
تغییر ارام
اجتناب دفاعی
ترس (هراس)
موانع استفاده از فراگرد منطقی اتخاذ تصمیم
غلبه بر موانع فردی در حل مساله
روشها و فنون تصمیم گیری
تفکر خلاق
تحقیق در عملیات
به کارگیری استراتژیها و مفاهیم زیر بنایی
نمونه ای از کاربرد فراگرد تصمیم گیری
چالشهای معاصر تصمیم گیری
نحوه برخورد با جریانهای پیچیده تصمیم
انطباق با عدم اطمینان
سبکهای پردازش اطلاعات
اجتناب از دامهای ادراکی و رفتاری در تصمیم گیری
مروری بر مطالب فصل چهارم
مبانی برنامه ریزی
اهمیت و ضرورت برنامه ریزی
تعریف برنامه ریزی
هدف از برنامه ریزی
اولویت برنامه ریزی
انواع برنامه ریزی
برنامه ریزی راهبردی
برنامه ریزی عملیاتی (اجرایی)
برنامه ریزی تخصصی
رهیافتهای گوناگون به برنامه ریزی
برنامه ریزی از داخل به خارج و برنامه ریزی از خارج به داخل
برنامه ریزی از بالا و پایین و برنامه ریزی از پایین به بالا
برنامه ریزی و مدیریت بر مبنای هدف و نتیجه
محاسن و معایب مدیریت بر مبنای هدف
برنامه ریزی و مدیریت بر مبنای استثنا
برنامه ریزی اضطراری
برنامه ریزی اقتضایی
مراحل عمده برنامه ریزی
شناسایی مقتضیات موجود
تعیین اهداف کوتاه مدت
کسب اطلاعات کامل درباره فعالیتهای ضروری
طبقه بندی و تحلیل اطلاعات
ارائه فرضیه هایی بر مبنای پیش بینی وضعیت آینده
جستجوی بدیلها و برنامه های جایگزین
ارزیابی بدیلهای گوناگون
انتخاب بدیل مناسب
تدوین برنامه های فرعی و پشتیبانی
تنظیم توالی فعالیتها و جداول زمانبندی (به طور تفصیلی)
بیان کردن برنامه ها در قالب ارقام بودجه و برنامه تخصیص منابع مالی
ارزیابی میزان پیشرفت کار
اثر بخشی برنامه ریزی
محاسن برنامه ریزی
محدودیتهای برنامه ریزی
دامهای مهم در مسیر برنامه ریزی موفق
انواع و سلسله مراتب برنامه ها
ماموریتها و اهداف بلند مدت
اهداف کوتاه مدت
راهبردها(استراتژیها)
خط مشیها
رویه ها و مقررات
برنامه های عملیاتی (تاکتیکی)
بودجه
طول مدت اجرای برنامه و اصل تعهدات
کاربرد اصل تعهدات
ضرورت هماهنگی برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت
اهیمت انعطاف پذیری برنامه
مدیریت و برنامه ریزی پروژه
فنون برنامه ریزی
نمودار میله ای
نمودار شبکه
فن ارزشیابی و بازنگری برنامه
روش مسیر بحرانی
کاربردهای روش مسیر بحرانی و فن ارزشیابی و بازنگری برنامه
ابعاد و جنبه های گوناگون برنامه ریزی در سازمانها
مروری بر مطالب فصل پنجم
برنامه ریزی و مدیریت راهبردی
مقدمه
راهبرد (استراتژی)
مراتب راهبرد
برنامه ریزی راهبردی
مدیریت راهبردی
شناسایی رسالت سازمان
تدوین هدفهای خرد و کلان
شناسایی ارزشها و فرهنگ سازمانی
شناسایی سازمان از حیث قوتها و ضعفهای آن
شناسایی محیط از حیث فرصتها و تهدیدهای آن
تدوین راهبرد
تدوین راهبرد در سطح کل سازمان
برنامه ریزی سبد سرمایه گذاری
ماتریس بی .سی جی
بررسی تاثیر راهبردهای بازار بر سوداوری
مدل هفت S و فرهنگ سازمان
تدوین راهبرد در سطح موسسه یا فعالیتهای عمده سازمان
راهبردهای رقابتی
راهبردهای انتطباقی
چرخه حیات محصول
تدوین راهبرد در سطح عملیاتی
تحلیل زنجیره ارزش اقتصادی
اجرای راهبرد
فراگرد تکمیل تدریجی راهبردها
دامهای برنامه ریزی راهبردی
سازماندهی- سازمان یافتگی
عناصر و مفاهیم سازماندهی
مقدمه
سازماندهی
ساخت سازمانی
سازمان رسمی و سازمان غیر رسمی
سازماندهی تغییر
ابزار رسمی کردن سازمان
نمودار سازمانی
راهنمای سازمان
صف وستاد
انواع واحدهای ستادی
تعیین استاندارد
تقسیم کار عمودی
رابطه درجه تمرکز و ارتفاع ساخت سازمانی با حیطه نظارت
تعیین ارتفاع ساخت سازمانی
میزان تمرکز و عدم تمرکز
روندهای جدید در سازماندهی
سازماندهی و طراحی سازمان
فراگرد سازماندهی رسمی
مراحل سازماندهی رسمی
طراحی واحدهای سازمانی بر مبنای نگرش سنتی
سازماندهی بر مبنای وظیفه
سازماندهی بر مبنای محصول
سازماندهی بر مبنای زمان فراگرد
سازماندهی بر مبنای ناحیه جغرافیایی
سازماندهی بر مبنای زمان فعالیت
طراحی واحدهای سازمانی بر مبنای نگرش پویا و استفاده از الگوهای ترکیبی
مقایسه ای میان ساختهای سنتی- سازماندهی بر مبنای وظیفه و محصول
نگرش پویا به طراحی واحدهای سازمانی
سازماندهی بر مبنای برنامه و پروژه
سازماندهی خزانه ای(ماتریسی)
سازماندهی با گروههای متداخل
تحول در روشهای سازماندهی و تنظیم ساختار
ساختار تیمی
ساختار شبکه ای
سازماندهی بر مبنای دانش
طراحی سازمان
سازمانهای بوروکراتیک و طرحهای مکنیکی
بوروکراسی ماشینی
سازمانهای بوروکراتیک و طرحهای مکانیکی
بوروکراسی ماشینی
بوروکراسی حرفه ای
بوروکراسی بخشی
سازمانهای انطباق پذیر و طرحهای ارگانیکی
ساختار ساده
سازمان ویژه موقت (ادهوکراسی)
عوامل اقتضایی و طراحی سازمان
راهبرد (استراتژی)
منابع انسانی
هماهنگی
هماهنگی
هماهنگی و طراحی واحدهای سازمانی
تفکیک
ترکیب
اصول ایجاد هماهنگی
عوامل تعیین کننده حیطه نظارت
هماهنگی و فن آوری
وابستگی مجموعه ای
وابستگی ترتیبی
وابستگی طرفینی
هدف از ایجاد هماهنگی
ساز و کارهای ایجاد هماهنگی
هماهنگی برنامه ریزی نشده وغیر رسمی
هماهنگی برنامه ریزی شده و رسمی
هماهنگی به وسیله افراد
هماهنگی پس از تقسیم کار افقی و عمودی
سبک سازمانی
بسیج منابع- گرانبها ترین منبع سازمان
مدیریت منابع انسانی
مقدمه
فراگرد مدیریت منابع انسانی
برنامه ریزی منابع انسانی
تدوین راهبرد برای تامین منابع انسانی
ارزیابی سیستم برنامه ریزی منابع انسانی
پرورش مدیران و توسعه منابع مدیریت
بهبود مدیریت و عوامل موثر در توسعه مهارتهای انسانی
اموزش مدیران و توسعه مهارتهای مدیریتی
مدیریت بازار و بسیج منابع سازمانی
مقدمه
مدیریت بازار
مدیریت مالی
مدیریت پشتیبانی
مدیریت قوانین و مقررات و استفاده از منابع حقوقی
رهبری در قرن آینده
مقدمه
رویکردهای عمده در مطالعات رهبری
خصوصیات و صفات ویژه رهبری
رفتار رهبری
سبک سنج مدیریت
سیستمهای مدیریت
رهبری اقتضایی
نظریه رهبری اقتضایی فیدلر
نظریه رهبری وضعیتی
مرور سبکهای رهبری
هدایت از طریق انگیزش
مقدمه
نظریه پردازی در مورد انگیزش
نظریه سلسله مراتب نیازها
نظریه عوامل بهداشت روانی و انگیزاننده ها
نظریه X و نظریه Y
نظریه تقویت و اصلاح رفتار
نظریه انتظار
نظریه برابری
نظریه هدفگذاری
انگیزش کارکنان در مقایسه با مدیران
هدایت از طریق ارتباطات
مقدمه
فراگرد ارتباطات
عناصر فراگرد ارتباطات
ارتباطات یک جانبه و دو جانبه
انواع مسیرهای ارتباطی
ارتباطات افقی
ارتباطات عمودی
ارتباطات مورب
ارتباطات در سطح افراد
موانع ارتباطات میان افراد
راههایی برای افزایش وضوح پیامها و رفع موانع ارتباطات میان افراد
ارتباطات در سطح سازمان
توصیه هایی برای بهبود فراگردار ارتباطات
سبکهای ارتباطات
کنترل – سرعت در تصمیم گیری و اقدام
مبانی کنترل
مقدمه
تعریف کنترل
فراگرد کنترل
تعیین معیارها و ضوابط کنترل
مقایسه عملکردها با اهداف و استاندارد
تشخیص میزان انحرافیها و بررسی علل بروز آنها
تنظیم و اجرای برنامه ها و اقدامات اصلاحی
تدابیر و وسایل کنترل و نظارت
کنترل عملیات
بودجه
گزارشهای بررسی اماری
گزارشهای عملیاتی ویژه
ارزشیابی عملکرد واحدها
کنترل مستمر
کنترل عملکرد مدیریت
انواع کنترل
کنترل آینده نگر
کنترل حال نگر
کنترل گذشته نگر
کنترلهای پیش گیرنده
کنترلهای اصلاح کننده
ازمونهای غربالی
ویژگیهای سیستم کنترل موثر