اهداف و فوائد معاینات شغلی- بخش دوم

بازگشت ناگهانی به فعالیت شدید کاری بعد از چند ماه توقف بسیار مشکل می باشد و لذا شروع تدریجی فعالیت و یا اشتغال موقت به یک کار تعدیل شده ( با توجه به وضعیت سلامتی فرد ) ، در روند توانبخشی مفید بوده و توصیه می شود . می توان به فرد آسیب دیده توصیه کرد که کار نیمه وقت را انجام دهد و یا اگر مجبور است کار سنگین را انجام دهد در فواصل آن به فعالیت های سبک اشتغال ورزد و یا موقتاً به کاری مشغول شود که متناسب با سلامت و وضعیت جسمانی و روانی او می باشد . یکی از وظایف پزشک طب کار مشخص کردن لیست محدودیت های اختصاصی فرد به سلامتی او می باشد پزشک باید مدت ساعت کاری فرد را با توجه به وضعیت موجود تنظیم کند . پزشک طب کار باید نوع کار ( سنگین ، متوسط ، سبک ) را مشخص کرده و در ضمن در رابطه با هر فعالیت نوع کارهایی را که فرد می تواند انجام دهد مشخص کند .

یکی از تفاوت های اساسی و بسیار مهم برای افرادی که بعلت حادثه محل کار و یا وقوع بیماری دچار مشکل شده اند این است که بعد از تصمیم گیری در رابطه با نوع فعالیت متناسب با بیماری با فواصل مناسب ، پیگیری مستمر Follow up انجام شود و این مسئله از نظر اطمینان از پیشرفت بهبودی کارگر حائز اهمیت است .

معاینات زمان خروج یا Exit examination :

ساختار و محتوی آن کاملاً شبیه معاینات دوره ای است معاینه می تواند محدود به ارگان خاص یا ماده اختصاص ویژه ای باشد . اهداف آن چیست ؟

1) اطمینان از اینکه کارگر دچار هیچگونه عوارض سلامتی ناشی از شغل نشده است .

2) به منظور اثبات وسعت و شدت هر گونه تأثیرات سوء ناشی از کار

ممکن است علاوه بر شرح حال و معاینه نیاز به انجام معاینات پاراکلینیک مانند شنوایی سنجی و اسپیرومتری باشد .

معاینات زمان خروج بطور روتین انجام نمی شوند .

 

ارزیابی جهت بیماریها یا مواجهات شغلی خاص :

ارزیابی وجود یک بیماری شغلی ، محیطی نیازمند شرح حال و معاینه کامل تر می باشد و همان اصول تشخیص در سایر بیماری ها را دنبال می کند در این رابطه توجه به مسائل زیر بسیار مهم است .

1) شروع و الگویی نشانه ها ( Symptoms ) در ارتباط با شروع شغل جدید

2) آغاز ظهور نشانه ها در روز کاری یا هفته کاری

3) فاکتورهای فروکش شده یا تحریک کننده نشانه های بیماری . برای مثال تشدید علائم در مواجهه با شغل های اختصاصی و بهبود این علائم در تعطیلات آخر هفته . پزشک طب کار علاوه بر انجام برنامه های نظارتی پزشکی « medical surveillance » باید بطور مرتب از محیط کار بازدید کند و حتماً در این بازدیدها با افرادی که در ارزیابی محیط کار و کنترل خطرات ناشی از کار مهارت کافی را دارند همراه باشد . قطعاً نتایج گزارش این بازدیدها به انجام برنامه های نظارت پزشکی کمک زیادی خواهد کرد .

نحوه رسیدن به تشخیص بیماری های شغلی چگونه است ؟

تشخیض بیماری های شغلی اغلب مشکل است چرا که اغلب بیماری ها به علت مواجهه حاد یا مزمن با چندین عامل ایجاد می شوند و ممکن است همزمان عوامل غیر شغلی مستعد کننده بیماری هم وجود داشته باشد . همیشه باید ابتدا علل شایع غیرشغلی بیماری با ارزیابی دقیق و کامل کنار گذاشته شوند و بعد از آن با گرفتن یک شرح حال کامل شغلی ، محیطی ( از مواجهات محیط کار ، خانه یا محیط ) به مواجهات احتمالی ایجاد کننده علائم پی برد . بازدید از محل کار نیز بسیار حائز اهمیت است . بعد از گرفتن یک شرح حال کامل اولین قدم در تشخیص شغلی بودن بیماری این است که آیا بین علائم و شکایات بیمار و محل کار رابطه ای وجود دارد یا خیر ؟ اگر پاسخ این سؤالات مثبت است به سؤالات  دقیق تر بعدی پرداخته می شود .گزارشات پزشکی باید از پزشک معالج کسب شود چرا که ممکن است حاوی نشانه هایی از شرح حال قبلی محیطی فرد ، عوامل مستعد کننده بیماری ، دوره های مشابه قبلی از بیماری و اطلاعاتی راجع به سیر و علل بیماری باشد . کسب اطلاعات از کارفرما هم لازم و کمک کننده است . وجود بیماری مشابه یا علائم مشابه در همکاران بیمار نیز مهم است این اطلاعات می تواند از خود کارگر ، از پرونده ها و یا کارفرما کسب شود .

خطرات شغلی :

باید تمام مواد سمی و خطراتی ( hazards ) که کارگر با آن مواجهه داشته و دارد مشخص شود ( در محل کار ، در خانه و در محیط ) و مدت مواجهه ، فرم ماده شیمیایی ، روش مواجهه و شدت مواجهه مشخص شود .

مسئول ایمنی کارخانه باید قادر باشد که از فعالیت های کارخانه ، محصولات و فرآیندهای صنعتی آن شرح و توضیح کامل در اختیار پزشک قرار دهد و نیز اطلاعاتی در مورد آسیب ها و بیماری هایی را که در گذشته در نیروی کار ایجاد شده است را ارائه دهد و همراه با پزشک به تمام مناطق کارخانه سرکشی کرده و توضیحات لازم را بدهد . همکاری کارشناس و متخصص بهداشت حرفه ای نیز کاملاً ضروری است و اطلاعات بهداشت حرفه ای در مورد مواجهات و خصوصیات مختلف مواجهه در قسمت های مختلف کارخانه در اثبات یا رد بیماری های شغلی و در طراحی سیستم صحیح سلامت شغلی و نظارت پزشکی صحیح و اصولی بسیار ارزشمند است .

 

ارزیابی فاکتورها در خارج از محل کار :

در بررسی مشکلات احتمالی شغلی علاوه بر ارزیابی کامل محل باید احتمال مواجهه با مواد سمی در خانه یا عادات شخصی یا تفریحات او داده شود . زمان شروع علائم در تعیین اینکه یک بیماری مرتبط با کار است بسیار مهم می باشد . ایجاد علائم در طی هفته کاری و بهبود یا تخفیف آنها در تعطیلات آخر هفته به نفع ارتباط بیماری با شغل می باشد .

ارزیابی بیمار دارای مشکل پزشکی بمنظور بررسی مرتبط بودن آن با کار :

مراحل آن شامل :

1) شرح حال کامل پزشکی با توجه به شکایات بیمار

2) معاینه فیزیکی کامل سیستماتیک با تأکید ویژه بر روی یافته های فیزیکی اختصاصی مربوط به نوع مواجهات شغلی

3) با توجه به مجموعه یافته های مثبت بدست آمده از شرح حال و معاینه فیزیکی یک سری تشخیص های افتراقی مطرح می شود و بر اساس آنها ، آزمایشات مناسب جهت تأیید تشخیص قطعی انجام می شود .

 نحوه گرفتن شرح حال شغلی و ارزیابی مواجهه

مراحل آن شامل :

مشخص کردن نوع و ماهیت مواجهات برای مثال نوع ماده شیمیایی و فرمی از آن که شخص با آن مواجهه دارد .

توجه به این نکته حائز اهمیت است که گاهی اوقات مواجهات شغلی در محیط کار بر اساس ارزیابی های انجام شده شرح حال گرفته شده ، بالاتر از حد مجاز است ولیکن کارگر از وسایل حفاظتی مناسب استفاده می کند؛ لذا مواجهه خود فرد با خطر زیاد نیست .

برای مثال در صورتیکه فرد در مواجهه با سر و صدای غیر مجاز از وسایل حفاظت شنوایی مناسب و بطور صحیح استفاده کند ، صوت در حد مجاز به گوش می رسد و لذا فرد دچار مشکل شنوایی نخواهد شد ، پس گرفتن شرح حال استفاده از وسایل شنوایی سنجی ، بررسی مناسب بودن آن با توجه به نوع مواجهه ، عوامل خطرزا و نیز روش مناسب استفاده از آن در شرح حال شغلی بسیار حائز اهمیت است . همچنین ممکن است مواجهه با آلاینده های محیط کار از نظر استاندارد های مواجهه با مواد در سطح غیر مجاز باشد ولیکن آن مواد توانایی ورود به بدن را نداشته باشند . برای مثال غبارها برای اینکه به انسان آسیب برسانند باید در حدی باشند که بتوانند خود را به سیستم تنفسی فرد برسانند ؛ لذا همیشه غیر مجاز بودن مقادیر عوامل خطرزای محیط کار به مفهوم مواجهه بیش از اندازه و ایجاد بیماری توسط آنها نیست . در مواجهه با عوامل آسیب رسان باید مقدار و شدت مواجهه و نیز مدت تماس با آن عوامل مشخص شود که چه میزان در چه مدت زمانی می تواند باعث ایجاد بیماری شود ؛ یعنی رابطه دوز پاسخ برای برخی مواد مشخص می باشد لذا توجه به این فاکتورها در تصمیم گیری اینکه آیا بیماری فرد مواجهه یافته با عامل خطرزای اختصاصی مربوط به شغل می باشد یا خیر ؟ بسیار حائز اهمیت است .

به طور کلی اتخاذ اطلاعات در مورد مواجهه شغلی می تواند به صورتهای زیر باشد :

1) تاریخچه شغلی و محیطی بیمار

2) داده ها و یادداشت های مربوط به بهداشت صنعتی

3) بازرسی مستقیم از محیط کار

اطلاع یافتن از این موضوع که آیا کارگر معاینات قبل از استخدام و یا دوره ای را انجام داده است مهم می باشد .

مشخص کردن اینکه کارگر چه کاری را انجام می دهد مهم است و تنها بسنده کردن به عنوان شغلی او اشتباه می باشد . اگر مشکلات عضلانی اسکلتی مورد ارزیابی قرار می گیرند توجه و بررسی مسائل ارگونومی شخص حائز اهمیت است و تعیین نوع حرکات و تکرار آنها ، اندازه و وزن تقریبی اجسامی که بلند می کند ، ارتفاع اشیاء از کف زمین ، فاصله ش‍‍یء از بدن کارگر ، مسافتی که آنها را حمل می کند و اینکه چندبار در ساعت این کارها را انجام می دهد مهم می باشد .

توجه به این نکته که بیمار با چه موادی سر وکار دارد و آیا احتمال مواجهه فرد از طریق مختلف با آن ماده وجود دارد یا خیر مهم می باشد و نیز اینکه در صورتیکه مواجهه با عامل خطرزائی وجود دارد بالاترین احتمال مواجهه از چه طریقی ( سیستم گوارشی ، پوستی ، تنفسی ) و یا اینکه آیا ماده بصورت مایع ، یا جامد و یا گاز می تواند سلامتی فرد را تهدید کند مهم است .

آیا از وسایل حفاظتی استفاده می کند ؟ آیا وسیله حفاظتی استاندارد و مناسب است ؟ آیا از رسپیراتور استفاده می کند . اگر استفاده می کند آیا آموزش کافی و مناسب جهت نگهداری مناسب آن و با استفاده از آن را دیده است ؟

این نکته قابل توجه است که آیا کارگران و همکارانی که با او همان کار را انجام می دهند یا با همان مواد مواجهه دارند مشکلات و شکایت مشابهی دارند یا خیر ؟ آیا فرد قبل از استخدام در شغل مشخص علائم مذکور را داشته است یا خیر ؟

آیا شرح علائم در شغل فعلی بوده است ؟ آیا علائم وی در هنگام کار بدتر می شوند ؟ آیا در روزهای تعطیل کاری علائم بیماری فروکش می کند ؟

توجه به این نکته حائز اهمیت است که علائم حاد ناشی از یک مواجهه معمولاً در ساعات کاری بدتر و ساعات استراحت کاری کمتر می شود . ولی در بیماری های مزمن ناشی از مواجهات شغلی علائم ممکن است بتدریج در طی چند هفته یا حتی چندین سال بعد از شروع مواجهه ایجاد شوند و ممکن است با قطع موقت مواجهه بهتر نشوند و یا مدتی که لازم است علائم بهتر شوند طولانی و متغیر باشد لذا اطلاع پزشک از روند و ماهیت بیماری حائز اهمیت است .

بطور شایع ممکن است یک مواجهه شغلی باعث تشدید یک بیماری نهفته زمینه ای شود برای مثال تشدید و پیشرفت آسم شغلی در مواجهه با عوامل محرک تنفسی .

در صورتیکه فرد دارای شغل دوم باشد حتماً باید در مورد اضافه کاری یا شغل دوم نیز سؤال شود و همان شرح حال مواجهات با همان اجزاء به تفصیل گرفته شود .

توجه به این نکته حائز اهمیت است که بیماری های شغلی کاملاً غیر اختصاصی هستند و از نظر کلینیکی و یا پاتولوژی از دیگر حالات افتراق داده شوند

.

منبع : 

وبلاک روانشناسی صنعتی و سازمانی