اهداف و فوائد معاینات شغلی- بخش اول

آیا می توان انتظار داشت که با انجام این کار موارد ادعای غرامت های ناشی از کار که هزینه های بسیار سنگینی را بر دوش کارفرما می گذارد کاهش یابد و … .سؤالی که در ذهن کارفرما و یا کارگر متبادر می شود این است که اصولاً هدف از انجام معاینات قبل از استخدام ، دوره ای و … چیست ؟ چرا باید این همه هزینه کرد و وقت کارگر و کارفرما را گرفت ؟ هدف از ثبت گزارشات معاینات طب کار چیست و چه تأثیری بر روی سلامت کارگر یا افزایش بهره وری دارد ؟

آیا با انجام این چنین معایناتی موارد غیبت از کار و یا وقوع بیماریهای ناخواسته شغلی کاهش می یابد ؟ آیا با صرف هزینه های مذکور فرآیند تولید بهتر می شود ؟ نقش پزشک طب کار چیست ؟ آیا با انجام معاینات مذکور کیفیت و کمیت تولید بهتر می شود ؟ آیا می توان انتظار داشت که با انجام این کار موارد ادعای غرامت های ناشی از کار که هزینه های بسیار سنگینی را بر دوش کارفرما می گذارد کاهش یابد و … .

در پاسخ باید گفت کارفرمای محترم و کارگر عزیز که در حال مطالعه این متن می باشید ، انجام قبل از استخدام و یا دوره ای معاینات باعث کشف زودرس و پیشگیری به موقع بیماریهای شغلی و غیر شغلی می شود که می توانند باعث مداخله در کار شوند چه بسا شما دچار بیماری و یا معلولیتی هستید که در صورت شروع به کار و یا ادامه آن ، تشدید شده و این امر علاوه بر بروز حادثه برای خود ، باعث به مخاطره افتادن سلامت دیگر همکاران ، آسیب دیدن تجهیزات و یا مخاطرات محیطی شود. کارفرمای محترم با صرف هزینه نسبتاً جزئی به منظور انجام معاینات جلوی بسیاری از این مخاطرات را خواهد گرفت. با انجام این معاینات فرآیند تولید بهتر خواهد شد ، موارد غیبت از کار و حوادث شغلی کاهش خواهد یافت ، تطابق با کار بهتر شده و تعداد موارد ادعای غرامت از کار که به علت ایجاد و یا تشدید بیماریهای ناشی از کار انکار ناپذیر است به حداقل خواهد رسید و کارفرمای محترم در دراز مدت شاهد افزایش قابل توجه کمیت و کیفیت کار ، افزایش بهره وری ، کاهش هزینه های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از کار خواهد بود. اصولاً یکی از اهداف معاینات مذکور تطابق با کار می باشد و انجام هر کاری مستلزم وجود شرایطی مناسب در فرد می باشد. در واقع برای انجام هر کاری یک سری نیازمندیها لازم است بطوریکه کار بطور صحیح و مؤثر انجام شده و کارایی مناسب حفظ شود و در عین حال سلامت کارگر ، همکار او و جامعه نیز محفوظ بماند ؛ این امر مستلزم تطابق توانایی های فیزیکی و روانی کارگر با نیازمندی های آن کار می باشد که با انجام صحیح و بموقع معاینات توسط پزشک طب کار محقق می شود . هدف اولیه ارزیابی های پزشکی حصول اطمینان از این موضوع است که شخص جهت انجام کارهای محوله بطور مؤثر و بدون خطر برای خود و دیگران و در نهایت ایمنی از نظر فیزیکی ، جسمانی و روانی در شرایط مطلوب قرار گرفته باشد . با انجام معاینات قبل از استخدام و با اتخاذ تدابیر مناسب باید شرایط را به گونه ای فراهم ساخت تا در صورت امکان شخص بتواند در آن محیط با کمترین خطر ممکن کار کند

با انجام معاینات مذکور نیازمندیهای انجام کار مشخص می شود .

نیازمندیهای انجام کار عبارتند از :

1) شخص از نظر فیزیکی و بدنی متناسب با کار باشد . ( از نظر سن ، جنس ، وضعیت تغذیه ، وضعیت سلامتی ، قدرت و تناسب فیزیکی )

2)شخص از نظر ذهنی و روانی متناسب با آن کار باشد ( طرز فکر و باور ، انگیزه و … )

3)شخص مهارت لازم جهت انجام آن کار را داشته باشد .

4)شرایط محیط کار ( حرارت ، رطوبت ، سرو صدا و … ) برای انجام کار و شخص مناسب باشد . در واقع برای انجام صحیح هر کاری باید تمام شرایط فوق بطور متناسب با نیازمندیهای آن کار فراهم شده باشد .

وقتی شخص قرار است در کاری استخدام شود باید به چند سؤال زیر پاسخ داده شود :

1) انجام مناسب آن کار چه نیازمندیهایی از نظر فیزیکی و روانی و تبحر نیاز دارد ؟

2) وجود چه حالاتی در شخص می تواند بر روی عملکرد و کارایی مؤثر و صحیح آن کار خاص تاثیر گذاشته و باعث اختلال بهره وری یا ایجاد خطر برای همکاران او و یا جامعه شود ؟

مسلماً پاسخ دادن به این سؤالات مستلزم آگاهی کامل از نیازمندیهای کار و محیط کار شخص و نیز آگاهی از وضعیت سلامتی فیزیکی و روانی شخص می باشد و این امر محقق نخواهد شد مگر در سایه گرفتن شرح حال دقیق و انجام صحیح معاینات توسط پزشک طب کار .

در کشورهای پیشرفته دنیا صاحبین حرف و مشاغل و صاحب نظران اقتصادی به اهمیت حیاتی پیشگیری در کاهش هزینه های خود پی برده و با انجام به موقع معاینات قبل از استخدام ، بازگشت به کار و … جلوی بسیاری از وقایع و حوادث ناگوار ناشی از کار را می گیرند .

 

چگونگی انجام معاینه و گرفتن تاریخچه شغلی و محیطی

شرح حال مختصر شغلی و محیطی باید به عنوان قسمتی از شرح حال پزشکی بیماران در نظر گرفته شود .

انواع شرح حال و معاینه شغلی و محیطی :

*Pre employment (entrance exam)

*Periodic medical screening and Surveillance examination

*Return to work assessment

*Exit exam

*Evaluation for specific occupational exposure or disease

همه این موارد اجزاء مشابهی دارند :

1)تاریخچه شغلی و محیطی

2)تاریخچه پزشکی

3)بررسی سیستم های مختلف

4)معاینه فیزیکی

مسئله مهمی که باید در شرح حال شغلی پرسیده شود لیست تمام مشاغل و مدت تقریبی انجام آنها توسط کارگر و نیز تغییرات قابل توجه در وظایف کاری حتی اگر برای همان کارفرما انجام شده باشد می باشد .

پزشک طب کار باید وقت بیشتری را جهت گرفتن یک شرح حال خوب مواجه و لیست عنوان های شغلی و … صرف کنند . حتماً باید از شغل دوم و خصوصیات آن شغل ( مدت انجام نوع مواجهات ، شرح حال و … ) سؤال شود . برای گرفتن تاریخچه مواجهه باید موادی را که احتمال می دهیم برای مشاغل خاص مشکل ساز باشد لیست کرده و از بیمار پرسید آیا با این مواد مواجهه داشته است یا نه و در صورت مثبت بودن پاسخ در مورد روش مواجهه ، شدت مواجهه و مدت مواجهه سؤال شود .

شرح حال محیطی نباید فراموش شود این شرح حال شامل اجزاء زیر می باشد :

اطلاعاتی در مورد خانه بیمار مثل منبع آب ، منبع حرارتی ، حیوانات خانگی ، مجاورت با صنایع آلوده کننده و سرگرمی های فرد ( مواجهه سرب ، رنگ ، باغبانی ، ورزش های خاص ، پرورش حیوانات یا پرندگان ، … )

معاینه فیزیکی و بررسی سیستم ها ( Review of Systems )  :  که دقیقاً شامل همان اجزاء و شرح حال کامل بالینی و پزشکی می باشد . استفاده از پرسش های ( بلی ، خیر ) بالاترین درجه اعتماد را دارد . مهمترین جزء ارزیابی شغلی و محیطی ، معاینه فیزیکی عمومی می باشد .

مهمترین جزء ارزیابی شغلی و محیطی ، معاینه فیزیکی عمومی می باشد . در صورت وجود هر گونه یافته غیر طبیعی ، پزشک باید علاوه بر تشخیص های افتراقی بیماریها از علل شغلی آنها نیز اطلاع کامل داشته باشد .

 

آیا می دانید %95 –  60  بیماریهای شغلی تشخیص داده نمی شود ؟

گرفتن شرح حال و انجام معاینه فیزیکی صحیح و کامل باعث کشف به موقع بیماری شغلی و غیر شغلی ( که می تواند باعث مداخله در کار شخص شود ) می گردد . اکثر علایم و نشانه های بیماریها و مواجهات شغلی غیر اختصاصی هستند و کشف ارتباط آنها با شغل بسیار مهم است و نیازمند اطلاعات کافی پزشک و هوشیار بودن او می باشد . علائم بسیار غیر اختصاصی مثل اختلالات خواب ، تغییر مزه غذاها یا اشتها ، بی حالی ، کسالت ، سردرد ، درد مبهم شکمی و … ممکن است ناشی از مواجهات شغلی باشند .

معاینات بدو استخدام :

هدف اصلی تعیین توانایی فیزیکی و روانی فرد است چرا که ممکن است به دلیل فقدان ظرفیت فیزیکی یا روانی مناسب مثلاً به علت بیماری یا وجود بیماری هایی که از قبل وجود داشته است شخص مستعد خطرات محیط کار باشد .

فواید آن :

1)ارزیابی مناسب بودن فرد به منظور انجام کار محوله

2)فراهم آوردن اطلاعات پایه به منظور اندازه گیری تاثیرات سوء اولیه مواجهات برای اهداف پزشکی قانونی

3)شناسایی افرادی را که احتمالاً در خطر برخی مواجهات هستند که می تواند به وسیله برخی انواع کار تشدید شوند.

نیازمندیهای لازم جهت انجام کاری را که شخص می خواهد انجام دهد باید از قبل مشخص شده باشد تا براساس اطلاعات بدست آمده از شرح حال و معاینه ، مناسب بودن فرد برای آن کار مشخص شود و اگر تطابق هایی لازم و ضروری باشد مشخص و اجراء شود و یا در صورتیکه شخص اصلاً مناسب برای آن کار نیست رد صلاحیت گردد .

در صورتیکه فرد دچار ناتوانایی هایی بوده و لیکن قادر به انجام عملکردهای اساسی شغل بخصوص باشد نمی توان او را از کار برکنار کرد . تنها زمانی می توان رأی به عدم صلاحیت فرد داد که شرایط زیر وجود داشته باشد :

1)فرد نتواند نیازهای اصلی شغل را برآورده کند .

2)فرد دارای خطر برای خود و یا همکارانش باشد .

3)فرد دارای خطر برای جامعه باشد .

بعد از ارزیابی های پزشک طب کار و ارائه توصیه های لازم جهت انجام کار در شغل یا کار خاص ، تصمیم گیری جهت استخدام به عهده ارگان استخدام کننده خواهد بود .

غربالگری پزشکی و معاینات نظارتی :

غربالگری وسیله ای برای پیشگیری ثانویه و با این هدف انجام می شود که بیماری را در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان کنیم . معاینات بدو استخدام بهترین فرصت جهت انجام غربالگری کلی سلامتی و مشاوره را فراهم می کند . شروع غربالگری سلامتی عمومی باید از همان معاینات بدو استخدام طبق نیاز خودشان انجام شود چرا که در صورت وجود یک بیماری زمینه ای که ممکن است در معاینات بدو استخدام کشف شود یا درمان یا اصلاح بموقع آن و یا ایجاد FFW For fitness work) ) می توان از ناتوانایی های بعدی جلوگیری کرد .

هدف از انجام معاینات ادواری ، پیشگیری اولیه از طریق شناسایی و محدود کردن علل بیماری می باشد .

برنامه های نظارتی پزشکی قادر به شناسایی بیماری در مراحل اولیه بوده و در زمانی انجام می شوند که تأثیرات سلامتی در حداقل ممکن می باشند .

این امر می تواند از طریق انجام اصول بهداشتی و یا استفاده از وسایل حفاظت شخصی محقق شود . ولیکن عدم وجود تأثیرات سوء سلامتی همیشه به معنی عدم مواجهه غیر مجاز با خطرات شغلی نیست و لذا نباید با عث کاهش اقدامات پیشگیری شود . در صورتیکه در غربالگری با نکته غیر طبیعی روبرو شدیم نباید فوراً کارگر را از کار بر کنار کرد بلکه باید اقدامات پیشگیری را انجام داد و لذا غربالگری پزشکی نباید جایگزین روش های کنترل خطر شود .

ارزیابی برگشت به کار ( Return to work assessment ) :

وقتی که کارگری به هر علت ( بیماری شغلی یا غیر شغلی یا آسیب و … ) برای مدتی از کار دور می شود باید هنگام مراجعه جهت انجام مجدد کار معاینه و ارزیابی شود ( دقیقاً همان هدف معاینه قبل از استخدام اجرا می شود ) چرا که ممکن است طی این دوره تغییر خاطی بعلت بیماری یا عوارض آن در فرد ایجاد شود که نیاز به تطابق با کار وجود داشته باشد . برای مثال اگر فردی بعلت استرس ارگونومیک مبتلا به بیماری عضلانی اسکلتی شده باشد نیازمند تعدیل و تغییر ارگونومیکی به منظور جلوگیری از عود بیماری خواهد بود . جهت بازگشت موفقیت آمیز و سالم کارگر به کار پزشک طب کار به همکاری با بهداشت حرفه ای ، مسئول ایمنی ، مهندسین ، و ارگونومیست ها و تیم مدیریت کارخانه نیازمند است .

در معاینات بازگشت به کار حتی ممکن است بیماری هایی را که قبلاً کشف نشده بودند شناسایی شوند .

در ارزیابی بازگشت به کار مسئله توانبخشی اهمیت ویژه ای دارد . اصولاً توانبخشی به دو صورت می تواند انجام شود :

Off the job rehabilitation

On the job rehabilitation

توانبخشی خارج از محل کار Off the job به سه صورت می باشد :

1- فیزیو تراپی

2- آموزش شغلی

3- مراقبت در مرکز توانبخشی

اقدامات مذکور به منظور آمادگی تدریجی فرد به منظور نیازهای شغلی انجام می شود .

اجزاء ضروری و لازم جهت توانبخشی در محل کار شامل موارد زیر می باشد :

1- علاقه و توجه کارفرما و تیم سلامت شغلی در طی بیماری

2- ارزیابی پزشکی از دیدگاه طب کار قبل از بازگشت به کار

3- ارزیابی شغلی از دیدگاه نیازهای فکری و فیزیکی

4- انگیزه کارگر

5- پیگیری ( Follow up ) توسط تیم سلامت شغلی

6- تعدیل کار و یا شروع تدریجی وظایف محوله

توجه به این نکته حائز اهمیت است که به منظور بازگشت به کار نیازی به بهبود کامل نیست .

هرگز نباید قبل از اینکه ارگان آسیب دیده بقدر کافی قوی نشده است اجازه کار داد و در عین حال نباید به منظور بازگشت به کار منتظر بهبود کامل بود . بمنظور تعیین دوره متوسط ضروری جهت بازگشت قدرت ارگان بیمار یا آسیب دیده باید راهنماهایی تنظیم شود که نیازمند مشارکت تمام رشته های تخصصی مانند : جراحی ، ارتوپدی و … را دارد و البته تصمیم گیری در این مورد کاملاً وابسته به موارد زیر می باشند :

1- وضعیت قبلی سلامتی

2- شدت و عوارض بیماری

3- نوع کار و وضعیت محیطی ( محل کار ، وضعیت شغلی )

4- مهارت بیمار در انجام کار

5- در دسترس بودن کار تعدیل شده

6- انگیزه و انگیزش بیمار

7- نگرش کارفرما

و به این دلایل تعیین دقیق بهترین زمان جهت بازگشت به کار برای هر بیماری بسیار مشکل است .