اثرات متقابل خانواده و سازمان

در مدل نظام مند انتخاب و به کارگیری اثربخش منابع انسانی سازمان یا مناباماس گفته شده است که بین عواملی چون؛ رضایت شغلی، موفقیت در کار، روحیه، کیفیت روابط انسانی در محیط کار، شیوه های رهبری و … از یک سو و میزان بهره وری فردی و سازمانی، از سوی دیگر، روابط تنگاتنگ و در عین حال، متقابلی وجود دارد. براساس همین مدل واره نیز می توان نتیجه گیری کرد که بین جو خانوادگی کارکنان یک سازمان از یک طرف و روحیه و بهره وری آنان در سازمان محل کارشان از طرف دیگر، همبستگی قابل توجهی مشاهده می شود. هر یک از کارکنان سازمان، یعنی چه آنان که مسئولیت رهبری و هدایت گروهی از افراد را به عهده دارند و چه کسانی که به عنوان کارگر، کارمند، کارشناس و متخصص به کار مشغول هستند، جملگی در خانواده ای زندگی می کنند که دارای همه ویژگی های یک نظام (سیستم) اجتماعی است. هر عضو، یک جزء از نظام خانواده است و فرزندان خانواده نیز تحت تأثیر شیوه های رهبری و مدیریت والدین خود می باشند. به همین ترتیب، فرزندان خانواده بر رفتار والدین خود اثر می گذارند و این نوع کنش متقابل یا تعامل پیاپی، بر شناخت، هیجان رفتار یکایک اعضای خانواده اثر می گذارند و موجبات تغییرات بعدی آنان را فراهم می آورد.

بسیاری از مشکلات خانواده ها به محل کار اعضای خانواده برده می شود و مشکلات سازمان ها نیز به میزان کم یا زیاد، خانواده کارکنان را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین، آگاهی مدیران کارآمد از سبک های رهبری در خانواده و آثار و نتایج هر یک از این سبک ها، باعث می شود آن چنان رفتار و سبک های رهبری و مدیریت را در خانواده خود به عهده بگیرند که به نتایج انسانی و احساس خوشبختی بیشتر اعضای خانواده، منتهی می شود.

اثربخشی، موفقیت، بهره وری و سلامت نظام خانواده نیز مانند هر نظام اجتماعی دیگر، با شیوه های تربیتی و به عبارت دیگر، با شیوه های رهبری و مدیریت والدین در خانواده، بستگی دارد. تجارب مشاوران خانواده نشان می دهد که شیوه های رهبری در خانواده ها را نیز می توان به سه نوع یعنی، عدم مداخله (سهل گیری)، مردمی (دمکرات منش یا مشارکتی)، آمرانه یا استبدادی، تقسیم کرد.

الف) ویژگی های بارز والدین سهل گیر

1.      هدف و انتظارات والدین روشن نیست

2.      والدین هیچ نوع کنترلی بر رفتار فرزندان خود ندارند

3.      والدین هیچ نوع انتظار و توقع خاصی از فرزندان خود ندارند

4.      والدین نسبت به رفتار فرزندان خود، حتی در مواردی که مورد آزار و اذیت آنان قرار می گیرند، توجه خاصی نشان نمی دهند

5.      اگر فرزندان خانواده از دستورات آنان اطاعت نکنند، والدین ناراحت نمی شوند

6.       والدین نسبت به تکالیف و نمرات درسی فرزندان خود توجه نشان نمی دهند

7.      والدین در پاداش دادن یا تنبیه فرزندان اهمال می کنند و بی تفاوت هستند

8.      شیوه های رفتاری والدین چنان است که در فرزندان اعتماد لازم را نسبت به آنان ایجاد نمی کند

9.      آنچه را که فرزندان اراده کنند یا بخواهند، والدین برای آنان تهیه می کنند

10.  والدین هیچ گونه تلاش خاصی را در زمینه استقلال فرزندان خود انجام نمی دهند

11.  والدین به اندازه کافی نسبت به فرزندان خود محبت نشان می دهند و در این زمینه فرزندان احساس کمبود خاصی ندارند

12.  والدین نظم و ترتیب را در محیط خانواده رعایت نمی کنند

13.  والدین فرزندان خود را برای انجام دادن هر کاری آزاد می گذارند

ب) ویژگی های والدین مستند

1.      پدر خانواده حاکم بر رفتار و اعمال فرزندان است و هیچ یک از فرزندان یا اعضای دیگر خانواده اجازه اظهار نظر ندارند

2.      والدین چنان رفتار می کنند که فرزندان می آموزند حق هیچ گونه ابراز عقیده ای را ندارند

3.      اگر فرزندان از فرمان والدین اطاعت نکنند، خشمگین و آزرده خاطر می شوند

4.      فرزندان جرأت سوال کردن در مورد انجام دادن یا انجام ندادن کارها را از والدین خود ندارند

5.      والدین بر رفتار و کارهای فرزندان خود کنترل شدید دارند و همه تصمیمات را شخصا اتخاد می نمایند

6.       والدین دلیلی را جهت دستورات صادره، برای فرزندان خود ارایه نمی دهند

7.      والدین نسبت به رعایت نظم و انضباط ارزشی افراطی قایل هستند و تحمل هیچ گونه بی نظمی را ندارند

8.      والدین به سخنان فرزندان خود گوش نمی دهند

9.      در مواردی که والدین فرزندان خود را نصیحت یا آنان را از انجام دادن کاری منع می کنند، دلیل خاصی ارایه نمی دهند

10.  دستورات والدین باید بدون چون و چرا اجرا شود و تخطی از دستورات والدین گناه بزرگی محسوب می شود

11.  والدین برای تصمیمات فرزندان خود، حتی اگر معقول و مستند باشد، احترام قایل نیستند

12.  والدین معقتدند که چون سن، تجربه و دانش آنان بیشتر از فرزندانشان است، بنابر این حق دارند در تمامی امور حتی امور خصوصی ایشان دخال نمایند

13.  برخورد والدین با فرزندان خود، احترام آمیز نیست و حتی از تحقیر آنان در حضور دیگران ابایی ندارند

ج) ویژگی های والدین دمکرات منش

1.      نسبت به فرزندان خود به اندازه کافی محبت نشان می دهند و در این زمینه افرای نمی کنند

2.      برخورد آنان با فرزندانشان احترام آمیز است

3.      وقتی فرزندان خود را نصیحت می کنند یا آنان را از انجام دادن کاری منع می کنند، دلایل قانع کننده ای را برای آنان ارایه می دهند

4.      به سخنان فرزندان خود گوش می دهند

5.      هر چند برای رفتار خوب، انضباط، پشتکار و … ارزش قایل هستند، ولی دلایل رفتار فرزندان خود را نیز می دانند بنابر این زود قضاوت نمی کنند

6.       هدف ها و انتظاراتشان از زندگی برایشان روشن است و در این مورد با فرزندان خود نیز صحبت می کنند

7.      از فرزندان خود در حد استعدادها، توانمندی ها، شرایط سنی و محدودیت های آنان انتظار دارند

8.      برای فرزندان خود حق اظهار نظر در همه زمینه ها را قایل هستند

9.      رفتارشان چنان است که در فرزندان خود احساس اعتماد، صمیمیت و آرامش را تقویت می کنند

10.  برای تصمیمات فرزندان خود ارزش هستند و به جای تصمیم گیری برای آنان، به فرزند خود شیوه تصمیم گیری بهینه را می آموزند

11.  در فرصت های مناسب، فرزندان خود را تشویق می کنند و می دانند که تنبیه کردن فرزندان، موجبات رشد و بالیدگی آنان را فراهم نمی آورد

12.  هرگاه که لازم باشد و با توجه به ویژگی های شخصیتی هر یک از فرزندان، اشتباهات آنان را به نرمی، با خوش رویی و در مواقع مناسب گوشزد می کنند

13.  فرزندان خود را تشویق می کنند تا مستقل و متکی به خود باشند

تهیه کننده:

قاسم سیمیاریان

منبع:

کتاب « روانشناسی مدیریت » ، تألیف دکتر محمود ساعتچی ، چاپ  اول ، زمستان 1387